POZNAJCIE

Cudze chwalicie, swoje poznajcie... (cz. 74)

29 lutego 2016 roku, na wschodniej ścianie budynku dawnego aresztu Gestapo i Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Warszawskiej 5a w Radzyniu doszło do zmiany tablicy. Powodem była chęć odkłamania historii tego miejsca. Stara tablica zawierała bowiem przemilczenia, nieścisłości jak też przekazywała ewidentną nieprawdę.

Na usuniętej z budynku tablicy mogliśmy przeczytać: W PODZIEMIACH TEGO DOMU / ZAMIENIONEGO NA WIĘZIENIE GESTAPO / ZACHOWAŁY SIĘ NA ŚCIANACH / WYDRAPANE GWOŹDZIEM /PODPISY WIĘŹNIÓW. Przemilczenie dotyczyło faktu, że w latach 1944-56 budynek znajdował się w rękach Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, który więził tu i torturował polskich patriotów walczących z komunistycznym zniewoleniem. Nieścisłość z kolei dotyczyła słowa „więzienie”. Nie było to bowiem więzienie, ale areszt śledczy – najpierw placówki Gestapo, potem Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Nieścisła była również informacja o wyrytych podpisach, gdyż poza nimi znajdują się tam jeszcze inne elementy – m.in. nazwy miejscowości, daty, kreski za pomocą których więźniowie odliczali dni pobytu, rysunki i sentencje. Natomiast kłamstwo dotyczyło okresu, z jakiego pochodzą napisy. Tablica mówiła tylko o okupacji niemieckiej, a tak naprawdę wszystkie dotychczas odczytane inskrypcje dotyczą okresu komunistycznego.

Jako radny Rady Miasta Radzyń Podlaski, po konsultacji z dr hab. Dariuszem Magierem, wnioskowałem o podjęcie działań mających na celu odkłamanie historii tego miejsca. W efekcie, 29 lutego 2016 roku na budynku zawisła nowa tablica, na której przeczytamy: W TYM BUDYNKU W LATACH 1939-1944 / ZNAJDOWAŁ SIĘ ARESZT ŚLEDCZY / NIEMIECKIEGO GESTAPO, / ZAŚ W LATACH 1944-1956 / KOMUNISTYCZNEGO POWIATOWEGO / URZĘDU BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO. / NA ŚCIANACH CEL POZOSTAŁY / INSKRYPCJE WYRYTE PRZEZ WIĘZIONYCH / TU PO WOJNIE POLSKICH PATRIOTÓW / Z ARMII KRAJOWEJ, / NARODOWYCH SIŁ ZBROJNYCH / I ZRZESZENIA WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ.

Uroczystość odsłonięcia tablicy poprzedził pokaz diaporamy prezentującej wnętrza aresztu z wyrytymi napisami. Symbolicznego zerwania wstęgi dokonali: Waldemar Grudziński – syn Jana Grudzińskiego (pseudonim „Płomień”), jednego z najsłynniejszych żołnierzy wyklętych ziemi radzyńskiej oraz burmistrz Jerzy Rębek. Następnie poświęcił ją proboszcz parafii Świętej Trójcy, ks. kan. Andrzej Kieliszek. Stara tablica stanowi pierwszy eksponat planowanej w tym miejscu placówki muzealnej. 19 maja 2018 roku, kiedy w ramach Nocy Muzeów po raz pierwszy budynek został udostępniony do zwiedzania, burmistrz przekazał ją dla Radzyńskiego Ośrodka Kultury. Tablica została wyeksponowana w celi nr 6.