POZNAJCIE

Cudze chwalicie, swoje poznajcie... (cz. 85)

Na skrzyżowaniu ulic Wisznickiej (droga krajowa nr 63) i Lubelskiej (do ronda droga powiatowa a od ronda w kierunku Parczewa droga wojewódzka nr 814) w Radzyniu znajduje się rondo Żołnierzy WiN. Nazwa została nadana uchwałą Rady Miejskiej nr XXIX/269/2001 z dnia 15 listopada 2001 roku w 55. rocznicę powstania Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.

Wnioskodawcą nadania nazwy dla ronda był Marian Petlak, Szef Sztabu Zrzeszenia WiN Inspektorat Radzyń Podlaski. Upamiętnia ono poległych żołnierzy ruchu oporu na Ziemi Radzyńskiej.

Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość”) to polska cywilno-wojskowa organizacja konspiracyjna założona 2 września 1945 roku w Warszawie. Powstała po rozwiązaniu Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj (DSZ) przejmując jej strukturę organizacyjną, kadry, majątek, a także częściowo oddziały leśne. Inicjatorem powołania organizacji, która początkowo zamierzała środkami politycznymi nie dopuścić do zwycięstwa wyborczego komunistów w Polsce po II wojnie światowej, był pułkownik Jan Rzepecki pseudonim „Prezes”.

Podstawową sferą działalności WiN były informacja i propaganda. Jego działacze i członkowie zbierali materiały o tym, jak wyglądała sytuacja w Polsce. Informacje te przekazywali społeczeństwu w kraju, władzom polskim na uchodźctwie oraz opinii publicznej na świecie. Wszystko miało prowadzić do tego, żeby wybory rzeczywiście miały charakter wolny i demokratyczny. Wobec polityki komunistów i stojącego za nimi Związku Sowieckiego nie miało to jednak szansy powodzenia.

Mimo decyzji kierownictwa WiN o przejściu z działań zbrojnych i dywersyjnych w kierunku aktywności politycznej terror prowadzony przez polskich komunistów i NKWD w pierwszych latach powojennych wymuszał na dowódcach oddziałów prowadzenie akcji zbrojnych. WiN przejął istniejące struktury podziemia zbrojnego, zwłaszcza na Białostocczyźnie i Lubelszczyźnie, gdzie istniały silne i nierozbite represjami oddziały partyzanckie. Ich żołnierze nie widzieli sensu walki politycznej, nie mieli też możliwości bezpiecznego powrotu do życia cywilnego. Dlatego obok działalności stricte politycznej prowadzili działalność zbrojną polegającą na rozbijaniu Urzędów Bezpieczeństwa, uwalnianiu więźniów politycznych z aresztów czy likwidacji szczególnie gorliwych funkcjonariuszy UB, którzy prowadzili działalność przeciwko podziemiu.

W latach 1945–1947 kolejnymi prezesami Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN byli: płk Jan Rzepecki, ppłk Jan Szczurek-Cergowski, płk Franciszek Niepokólczycki, ppłk Wincenty Kwieciński i ppłk Łukasz Ciepliński. Ostatni z wymienionych został aresztowany w listopadzie 1947 roku. 1 marca 1951 roku w więzieniu na warszawskim Mokotowie, po pokazowym procesie bezpośrednio nadzorowanym przez NKWD, wraz z najbliższymi współpracownikami został zabity strzałem w tył głowy. Data ta została upamiętniona jako Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Wiosną 1948 roku powstał V Zarząd Główny WiN, jednak był on stworzoną przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego mistyfikacją, która miała na celu grę wywiadowczą z państwami zachodnimi.

WiN był największą organizacją konspiracyjną po II wojnie światowej. Jak szacują historycy, przez jego szeregi przeszło około 30 000 działaczy i członków. WiN jest również symbolem niezłomnej postawy niepodległościowej. Utrzymanie jej w społeczeństwie było jednym z najważniejszych celów programowych. WiN przedłużył walkę, która została rozpoczęta w 1939 roku, chociaż zmienił się przeciwnik. Pomimo że założonych celów nie udało się wtedy osiągnąć, to przetrwała sama idea i ludzie.

W 2022 roku na rondzie Żołnierzy WiN w Radzyniu stanął maszt z flagą. U jego podnóża znajduje się tabliczka z informacją: „Maszt z flagą / Rzeczypospolitej Polskiej / został sfinansowany w ramach projektu / „Pod biało-czerwoną” pod honorowym patronatem / Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego”. Stało się tak dzięki mieszkańcom Radzynia, którzy poprzez oddane w internecie głosy przyczynili się oni do uzyskania na ten cel dotacji. Uroczyste wciągnięcie biało-czerwonej flagi na maszt odbyło się 31 października 2022 roku. Poprzedziło je podpisanie porozumienia o współpracy pomiędzy Miastem Radzyń Podlaski i Radzyńskim Ośrodkiem Kultury a Zrzeszeniem Wolność i Niezawisłość Inspektorat Radzyń Podlaski.