POZNAJCIE

Cudze chwalicie, swoje poznajcie... (cz. 91)

Na ulicy Lubelskiej w Radzyniu (droga wojewódzka nr 814) znajduje się rondo Rotmistrza Witolda Pileckiego. Jego nazwa została nadana uchwałą Rady Miejskiej nr LXIII/335/2023 z dnia 16 maja 2023 roku, natomiast uroczyste poświęcenie odbyło się 29 lutego 2024 roku w ramach obchodów Dni Żołnierzy Wyklętych w Radzyniu Podlaskim i Powiecie Radzyńskim.

Witold Pilecki urodził się 13 maja 1901 roku na Nowogródczyźnie, jako jedno z pięciorga dzieci Juliana i Ludwiki z domu Oświęcimskiej. Miał siostry Marię i Wandę oraz braci Józefa i Jerzego. Pod koniec I wojny światowej przystąpił do oddziałów samoobrony. W latach 1918-1921 w szeregach Wojska Polskiego brał udział w wojnie bolszewickiej. Po wojnie był członkiem Związku Bezpieczeństwa Kraju. Krótko studiował na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W 1931 roku ożenił się z Marią Ostrowską. Rok później na świat przychodzi syn Andrzej, dwa lata później córka Zofia.

Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 roku. W okupowanej Warszawie był jednym z twórców Tajnej Armii Polskiej. W 1940 roku sprowokował swoje aresztowanie przez Gestapo i jako Tomasz Serafiński trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz (więzień numer 4859). Jego pobyt w obozie miał na celu zdobycie informacji na temat warunków życia więźniów oraz odkrycie prawdziwego charakteru masowych zbrodni popełnianych przez nazistów. W Auschwitz założył Związek Organizacji Wojskowej. Zagrożony dekonspiracją 27 kwietnia 1943 roku podjął wraz z dwoma współwięźniami udaną próbę ucieczki. Przez ponad 2,5 roku pobytu w obozie zdobył nieocenione informacje na temat Holokaustu. Jego raporty, określane jako „Raport Pileckiego”, były jednymi z pierwszych dokumentów ujawniających niemieckie zbrodnie na tak wielką skalę.

Po ucieczce z KL Auschwitz Witold Pilecki działał w Kierownictwie Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu warszawskim, dowodząc jednym z oddziałów zgrupowania Chrobry II. Po upadku powstania trafił do niemieckiej niewoli. Przebywał m.in. w Murnau. Po zakończeniu II wojny światowej otrzymał przydział do II Korpusu Polskiego. W grudniu 1945 roku na rozkaz gen. Władysława Andersa wysłano go do Polski, by odtworzył rozbite po działaniach wojennych struktury wywiadowcze, pracujące dla Rządu Rzeczypospolitej na Uchodźstwie.

Został aresztowany 8 maja 1947 roku. Rotmistrza Witolda Pileckiego poddano torturom i postawiono przed wojskowym sądem rejonowym między innymi za przygotowywanie zamachu na życie wysokich funkcjonariuszy bezpieki. Proces rozpoczął się 3 marca 1948 roku. Oskarżał mjr Czesław Łapiński, przewodniczącym składu sędziowskiego był ppłk Jan Hryckowian. Witold Pilecki został 15 marca 1948 roku skazany na karę śmierci i stracony 25 maja 1948 roku. Egzekucja przez strzał w tył głowy miała miejsce w więzieniu na ul. Rakowieckiej. Do końca zachował bohaterską, żołnierską postawę. Pozostał wierny dewizie: Bóg, Honor, Ojczyzna. Miejsce pochówku Rotmistrza Witolda Pileckiego do dziś pozostaje nieznane.

Do roku 1989 wszelkie informacje o dokonaniach i losie Witolda Pileckiego podlegały w PRL ścisłej cenzurze. Jego dzieci były szykanowane. Córka Zofia nie ukończyła studiów na Politechnice Warszawskiej, od władz uczelni miała usłyszeć, iż „postępowa kadra techniczna nie może tolerować studiów córki zdrajcy narodu polskiego”. Wraz z matką miały problemy ze znalezieniem pracy. Podobnie syn Andrzej, gdy ubiegał się o studia wyższe lub wymarzony kurs szybownictwa.

1 października 1990 roku, za sprawą dzieci Witolda Pileckiego, Wojskowy Sąd Najwyższy uwolnił rotmistrza od stawianych mu ongiś zarzutów. Podkreślił też niesprawiedliwy charakter wydanego wyroku, który zapadł z naruszeniem prawa.

W 2002 roku przeciwko prokuratorowi Czesławowi Łapińskiemu, oskarżającemu w procesie rotmistrza, Instytut Pamięci Narodowej wniósł akt oskarżenia. Do wydania wyroku nie doszło wobec śmierci oskarżonego w 2004 roku. W roku 2006 rotmistrz Pilecki został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego, a w 2013 awansowany na stopień pułkownika. Dzięki pracy społecznej i osobistemu zaangażowaniu Andrzeja i Zofii Pileckich możemy wskazać prawie 30 szkół noszących imię ich ojca (w tym jedna uczelnia wyższa w Oświęcimiu), liczne ulice, ronda i skwery, pomniki, nazwy drużyn oraz chorągwi harcerskich.

Życiorys Rotmistrza Witolda Pileckiego jest pełen poświęceń, odwagi i determinacji w obliczu okrutnej rzeczywistości nazistowskiego i komunistycznego reżimu. W służbie prawdy i wolności, pozostawił po sobie dziedzictwo odwagi i poświęcenia. Jego historia stanowi niezapomniany akt heroizmu w obliczu największych trudności, a pamięć o nim przypomina nam o cenach, jakie ludzie odważni i nieustraszeni płacą za walkę o wartości i godność ludzkiego życia.

Autor wspólnie z córką Rotmistrza Witolda Pileckiego – Zofią Pilecką-Optułowicz, podczas uroczystości Polonia Rediviva w Pałacu Prezydenckim (10 stycznia 2023 r.)